Çocuklarımıza okul çağı döneminde, bedensel ve zihinsel gelişimlerini en iyi şekilde tamamlamalarına ve ileriki yaşlarda sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmalarına destek olmak gerekir. Sağlıklı beslenmeleri büyüme gelişmeleri kadar okul başarılarını da etkilemektedir. Yapılan çalışmalarda, yetersiz ve dengesiz beslenen öğrencilerin dikkat sürelerinin kısaldığı, algılamalarının azaldığı, öğrenmede güçlük ve davranış bozuklukları çektikleri, okulda devamsızlık sürelerinin uzadığı ve okul başarılarının düşük olduğu görülmektedir.Bu nedenle çocuklarda yeterli ve dengeli beslenme mutlaka sağlanmalıdır.
En önemli öğün kahvaltı! Her sabah mutlaka süt ..
Büyüme ve gelişmenin arttığı bu dönemde; çocuğunuzun yeterli ve dengeli beslenmesi derslerde dikkatini toplanması, problem çözme ve kavrama yeteneğinin artması, hastalıklardan korunması ve günümüzde çocuklarda artan şişmanlığın azalması için çok önemlidir.
Çocuk beslenmesinde bu dönemde görülen en büyük hata kahvaltı öğünü atlamak veya geçiştirmektir. Kahvaltı gece boyunca aç kalan metabolizmanın biten enerjiyi tekrar alabilmesi için en önemli öğündür. Bu araştırmalarda, kahvaltı yapan çocuğun sınıf içerisindeki başarısının daha fazla olduğu, problem çözme yeteneklerinin diğerlerine göre daha gelişmiş olduğu, kavrama yeteneklerinin daha iyi olduğu gözlenmiş, bazı araştırmalarda ise kahvaltı yapan çocukların beslenme yetersizliğinden oluşan hastalıklara daha az yakalandıkları rastlanmıştır. Yine bu araştırmaların sonucunda kahvaltı yapmayan çocukların daha şişman oldukları belirlenmiştir.
Kahvaltı yapmak kadar kahvaltının içeriği çok önemlidir. Kahvaltıda kan şekerini hızla yükselten, aynı hızla da düşüren şekerli ve yüksek kalorili besinler yerine, protein içeriği yüksek olan zeka gelişimine katkı sağlayan süt, peynir, yumurta; hastalıklardan korunmasını sağlayan vitamin ve minerallerden zengin posa içeriği yüksek sebze ve meyveler ;tahıl grubundan ise ekmek veya tahıl gevreğini içermelidir.
Kahvaltı için örnek menüler
Peynirli Tost + Taze sıkılmış meyve suyu + Ceviziçi + Salatalık, Domates ,
Yeşillik
Süt, Bal +Fındık+ Salatalık, Domates ,Yeşillik + Ekmek
Menemen + Ekmek
Tahin – Pekmez + Süt + Salatalık, Domates + Ekmek
Haşlanmış yumurta + Peynir + Zeytin + Salatalık Ekmek
Süt + Tahıllı gevrek +Kuru meyveler + Ceviziçi
Krep + Peynir + Badem
Çocuklar okulda nasıl beslenmeli?
Günümüzde okul çocukları ve gençler hızlı yemek sistemine yönelmekte, bu tarzdaki alışkanlıkta yetersiz ve dengesiz beslenmeye sebep olmaktadır. Okullardaki kantinler ise çocuklarımız için kaçınılmaz yerlerdir. Burada anne ve babalara düşen görev doğru seçimler yapması konusunda çocuğunuzu bilinçlendirmek ve kantinden neler tüketebileceği konusunda bilgilendirme yapmaktır. Türkiye' de ilk defa Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) yürüttüğü uygulama çerçevesinde Sağlık Bakanlığı, MEB ve Hacettepe Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen "Türkiye Çocukluk Çağı (7-8 yaş) Şişmanlık Araştırması" çocukluk çağından başlayan ve obeziteye dönüşen kilo problemleri ile ilgili çarpıcı gerçekleri ortaya çıkarması ile
Çocukların;
Her iki çocuktan biri haftanın 3-4 gününde gazlı ve şekerli içecek tükettiği;
Yüzde 60'ı cipsi, yüzde 56'sı çikolatayı, yüzde 42 ise bisküvi, kek gibi ürünleri haftada en az 3 gün yediği;
Her dört çocuktan 3'ü spor salonlarına hiç gitmediği;
Her 10 çocuktan 5'i peynir, 4'ü tahıl, ekmek, yumurta, taze meyve 3'ü ise ayran ve süt tükettiği
Çocukların yüzde 96,8'i hafta içinde iki saatten fazlasını TV karşısında geçirdiği ve yüzde 43'ü ise her gün bilgisayarda oyun oynadığı sonuçları ortaya çıkmıştır.
Okulda Öğle Yemeği Alternatifleri
Tavuklu veya Köfteli Sandviç + Meyve + Ayran
Kaşar veya Beyaz Peyniri, Domates ile Hazırlanmış tost + Süt
Beyaz peynir, Zeytin ezmesi, Marul ile Hazırlanmış sandviç yanında küçük domatesler ve Ayran
Tahin Pekmezli Ekmek Dilimleri
%100 Meyve Suları ile Peynirli Sandviç
Sebzeli Kepekli Lavaş Sandviçler + Ayran
Okulda Ara Öğün Alternatifleri
1 meyve + 1 bardak süt
Meyveli KEFİR + 1 paket çubuk kraker
Evde şeker yerine pekmez veya bal ilave ederek hazırlayacağınız KEK ve 1 kutu süt
Kuru meyveler ve kuruyemişlerden hazırlanmış küçük paketler
Yulaflı kuru meyveli kurabiyeler
Taze veya Kuru meyvelerden Hazırlayacağınız Yoğurt Karışımları
Salatalık, küçük domatesler ve 1 bardak süt veya Ayran
Çocukların gelişimini olumsuz etkileyen besinler nelerdir?
Çocukların fizyolojileri yetişkinlerden farklı olduğu için beslenmeleri ve besinsel ihtiyaçları da yetişkinlerden farklıdır. Özellikle büyüme ve gelişme döneminde olan çocuklarımızın sağlığını olumsuz yönde etkileyen besinler; yüksek kalorili, posadan fakir, vitamin ve mineral içeriği düşük; gazlı ve şekerli içecekler; cipsler, çikolata, bisküvi ve kekler, kızartmalar, hamur işleri hazır besinler ve fast food dediğimiz besinlerdir. Bunun yanı sıra ailelerin çocuklarımız obez olur korkusu ile çocuklarına tükettirdikleri diyet ürünler de çocukların sağlığını olumsuz etkilemektedir.
Bu besinlerin çocuklar üzerindeki etkisi?
Gazlı içecekler, çay ve kahve fazla miktarda tüketildiğinde vücutta demir emilimi azalmakta ve demir eksikliğine yol açmaktadır. Şekerli içecekler ise özellikle fazla enerji alımına neden olduğundan ağırlık artışına sebep olmaktadır. Meyveler yerine meyve sularını tüketmek başlı başına posadan, vitamin ve minerallerden çocuğunuzun mahrum kalması demektir.
Fast-food olarak tüketilen besinler, pizza, hamburger, sosisli, döner, A ve C vitamini ile kalsiyum yönünden yetersizdir ve posa içerikleri oldukça düşüktür. Bu vitaminlerin düşük düzeyde alınımı, bağışıklık sistemi yetersizliğine, sık sık hastalanmalara, kalp-damar hastalıkları ve katarakt riskinin artmasına yol açmaktadır. Özellikle büyüme çağında kalsiyumun yetersiz alımı, büyümeyi olumsuz etkilemektedir.
Fast-food ürünlerin renklendirici, tatlandırıcı ve aroma artırıcı katkı maddeleri içermesi bu ürünlerin uygun kullanılmamaları ve sık tüketimleri uzun dönemde kanser riskini artırmaktadır. Aynı zamanda fast food tüketimi ile ağırlık artışı ve insülin direnci arasında kuvvetli pozitif bir ilişki olması, fast food tarzı besin tüketiminin, obezite ve tip 2 diyabet riskini artırdığını göstermektedir.
Aynı şekilde aileler light süt ürünlerini de çocuklarına vermektedir.Yetişkin beslenmesi için sağlıklı olan light süt ürünleri çocukların gelişimi için uygun değildir. Çünkü çocuklar, beyin gelişimi için doymuş yağ asitlerine ihtiyaç duyarlar ve bu yağ asitleri light süt ürünlerinde bulunmamaktadır.
Katkı maddesi içeren, işlem görmüş ürünlerin çocuğunuzun sağlığını olumsuz etkilediğini unutmayın.
Okul çocuklarında yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması için;
Düzenli ve öğün atlamadan her öğünde dört besin grubundan tüketilmesi sağlanmalıdır.
Süt grubunda yer alan süt, yoğurt, et grubunda yer alan et, tavuk, yumurta, kuru baklagiller, sebze ve meyve grubu ve tahıl grubuna giren ekmek, bulgur, makarna, pirinç vb. besinlerin her öğünde yeterli miktarlarda tüketilmelidir.
Çocukların özellikle kemik ve diş gelişimi için imkanlar dahilinde günde 2-3 su bardağı süt veya yoğurt, beyaz peynir tüketmelerine özen gösterilmelidir.
Hastalıklara karşı daha dirençli olmaları ve sağlıklı büyüme ve gelişmeleri için her gün en az 5 porsiyon taze sebze veya meyve tüketmelilerdir.
Hazır ürünlerden mümkün oldukça uzak durulmalı, salam, sosis, sucuk gibi besinler tüketilmemelidir.
Güne mutlaka yeterli ve dengeli bir kahvaltı ile başlanması sağlanmalıdır.
Gün boyu fiziksel ve zihinsel performansın en üst düzeyde tutulabilmesi, düzenli olarak ara ve ana öğünlerin tüketilmesi ile mümkündür. Bu nedenle, öğün atlanmamalıdır. Tüketilecek besinlerin, 3 ana, 2 ara öğünde alınması en uygun olanıdır.
Çocuğunuz şişmansa; sebebi siz olabilirsiniz…
Çocukların beslenme alışkanlıkları anne ve babanın beslenme alışkanlıkları ile benzerdir. Bu nedenle çocukların okul ve evde çeşitli yiyecekleri tüketmeleri ve temel beslenme ilkeleri konusunda bilgilendirilmeleri çok önemlidir. Özellikle; öğünlerin atlanmaması, kahvaltının önemi, ara öğünlere önem verilmesi, okul yemeklerinin fast-food yemeklerinden daha sağlıklı olduğu konusunda çocukların bilinçlenmeleri ileriki hayatlarında yaşam kalitelerini artıracaktır.
Okul çağı çocuğunun beslenmesi ve bu dönemde beslenme alışkanlıklarında meydana gelebilecek değişiklikler çok büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle hem daha sağlıklı hem de daha başarılı nesiller yetiştirmek için aile ve öğretmenlerin beslenme konusunda bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi gerekmektedir.
DİYETİSYEN ELİF BİLGİN
EMSEY HOSPİTAL, 2014
